Kάστρο των Ριζών (Θωμόκαστρο)

Στο Δ. Δ. Ριζών κοντά στο χωριό Ριζά σε ύψωμα φυσικό οχυρό, βρίσκεται το περίφημο κάστρο Θωμόκαστρο ή κάστρο της Ρινιάσας, ένα μνημείο με μεγάλη ιστορική αξία. Θεωρείται ότι κτίστηκε στα τέλη του 13ου ή στις αρχές του 14ου αιώνα, σε νευραλγικό σημείο κοντά στο Ιόνιο Πέλαγος. Το κάστρο ανεγέρθηκε επί δεσποτείας του Θωμά Α΄ (1296-1318), από εκεί προήλθε η ονομασία του, με σκοπό να ενισχύσει την άμυ  να της Μεσαιωνικής ακρόπολης της Ρηνιάσας και έλεγχε το εμπόριο που γίνονταν από την θάλασσα και την ξηρά. Κατά το μεσαίωνα είχε αναπτυχθεί καστροπολιτεία. Επίσης άλλη μια πολύ γνωστή ονομασία είναι κάστρο της Δέσπως.

Ιστορία

Το 1338 στην επανάσταση κατά της Βυζαντινής επικυριαρχίας, στο κάστρο είχε καταφύγει ο δεσπότης της Ηπείρου Νικηφόρος Β’ Ορσίνι. Ο Ιωάννης Καντακουζηνός (πριν ακόμα γίνει αυτοκράτορας) μετά την κατάληψη των κάστρων της Άρτας και των Ρωγών, έπεισε τον Νικηφόρο να παραδώσει το κάστρο. Ο Νικηφόρος παντρεύτηκε την κόρη του Καντακουζηνού και μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη.

Οι Βυζαντινοί το διατήρησαν μέχρι το 1350 οπότε κατελήφθη από τους Σέρβους (του Στέφανου Δουσάν) και στη συνέχεια από τους Αλβανούς που το ονόμασαν Ρινιάσα. Ο Αλβανός ηγεμόνας Κάρολος Τόκο αργότερα, βελτίωσε την οχύρωση, βάζοντας κανόνια (Λουμπάρδες).

Οι Τούρκοι το κατέλαβαν το 1451. Το 1803, η Σουλιώτισσα Δέσπω του Γ. Μπότζη, με νύφες και εγγόνια, μάχεται τους Τουρκαλβανούς στου Δημουλά τον Πύργο (στα Ριζά) και βάζει φωτιά στο μπαρούτι, για να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών. Ακολουθεί η κατάληψη του κάστρου από τους Σουλιώτες και μάχες για απελευθέρωση της Πάργας. Τέλος με την αποτυχία των ελληνικών στρατευμάτων στη μάχη του Πέτα και της Πλάκας, η Ρινιάσα εγκαταλείπεται οριστικά από τους Έλληνες.